คุณค่าด้านวรรณศิลป์
มหาชาติเป็นที่นิยมในทุกภาคทั่วประเทศไทย และด้วยความศรัทธาในพระพุทธศาสนา จึงมีการแต่งมหาชาติสำนวนต่างๆ ขึ้นอย่างหลากหลาย
มหาชาติแต่ละสำนวน มีความแตกต่างกันในแต่ละท้องถิ่น สำหรับภาคกลางถือว่าร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกที่กวีทั้ง ๖ ท่านได้แต่งไว้นั้น เยี่ยมยอดในเรื่องภาษาวรรณศิลป์ เช่น ตอนพระอัจจุตฤๅษีบอกเส้นทางไปเขาวงกตแก่ชูชก ซึ่งได้พรรณนาโดบใช้คำอลังการและสัมผัสอักษรแพรวพราวคุณค่าด้านเนื้อหา
ข้อความรู้ที่ได้จากการอ่าน มีดังนี้
๑. รู้เนื้อเรื่องโดยย่อของมหาชาติทั้ง ๑๓ กัณฑ์ เป็นพื้นฐานในการศึกษาวรรณคดี เรื่อง
มหาชาติหรือมหาเวสสันดรสำนวนต่างๆ ต่อไปนี้
๒. รู้จักลักษณะของมหาชาติสำนวนต่างๆ ซึ่งมีลักษณะเด่นแตกต่างกันออกไป ทั้งมหาชาติ
ภาคกลาง มหาชาติภาคเหนือ มหาชาติภาคอีสาน และมหาชาติภาคใต้
๓. รู้ลักษณะเฉพาะของสังคมไทยในท้องถิ่นต่างๆ จากมหาชาติสำนวนท้องถิ่น
คุณค่าด้านปัญญาและความคิด
๑. การทำบุญจะให้ทำเสร็จสมประสงค์ต้องอธิฐานจิต ตั้งเป้าหมายชีวิตที่ตนปรารถนาไว้
แต่ความปรารถนาจะสำเร็จดังตั้งใจหรือไม่ ผู้นั้นต้องมีศีลบริบูรณ์ กล่าวคือ
· ต้อวกระทำความดี
· ต้องรักษาความดีนั้น
· หมั่นเพิ่มพูนความดีให้มากยิ่งขึ้น
๒. การทำความดีต้องทำเรื่อยไป ทุกชาติทุกภพต่อเนื่องไม่ชาดสาย
๓. ในเรื่องมหาชาติได้แสดงตัวอย่างของพระชาติที่ยิ่งใหญ่ด้วยทศบารมี เห็นตัวอย่างการ
บำเพ็ญบารมีอันยากยิ่งที่มนุษย์ปุถุชนธรรมดาจะทำได้
๔. คุณค่าของมหาชาติเป็นเรื่องที่ประจักษ์ชัดในศรัทธาของพุทธศาสนิกชนมายาวนาน
ตั้งแต่สมัยสุโขทับดังที่ปรากฏในจารึกนครชุม
๕. แสดงให้เห็นถึงความเชื่อและความศรัทธาในพระพุทธศาสนาที่อยู่คู่กับสังคมไทย
จากอดีตถึงปัจจุบัน
๖. สะท้อนให้เห็นถึงประเพณีทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญเกี่ยวกับการทำบุญฟังเทศน์
ของพุทธศาสนิกชน เช่น อานิสงส์การฟังเทศน์มหาชาติ การตั้งใจฟังเทศน์มหาชาติให้จบครบบริบูรณ์ภายในวันเดียวทั้ง ๑๓ กัณฑ์ เป็นเหตุให้สำเร็จความปรารถนาทุกประการดังนี้
· เมื่อตายจากโลกนี้ไปแล้ว จะมีโอกาสได้พบพระพุทธเจ้าพระนามว่า ศรีอริยเมตไตรย
· เมื่อดับขันธ์จะได้ไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์ และเสวยทิพยสมบัติมโหฬาร
· เมื่อตายไปแล้วจะไม่ตกนรก
· เมื่อถึงยุคพระศรีอริยเมตไตรย จะได้จุติไปเกิดเป็นมนุษย์
· เมื่อได้ฟังธรรมต่อหน้าพระพักตร์ของพระพุทธองค์ จะได้ดวงตาเห็นธรรมเป็น
อริยบุคคลในพระพุทธศาสนา
๑. มหาชาติในแต่ละท้องถิ่นมักจะแสดงให้เห็นถึงลักษณะวิถีชีวิต ความเป็นอยู่และความ
เชื่อได้อย่างชัดเจน
มหาชาติหรือมหาเวสสันดร เป็นวรรณคดีทางพระพุทธศาสนาที่มีอิทธิพลต่อสังคมไทยมา
ตั้งแต่สมัยสุโขทัยเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน ด้วยเป็นแนวทางในการบำเพ็ญตนอย่างผู้เสียสละ เพื่อความสงบสุขของสังคม วรรณคดีเรื่องนี้ยังมีคุณค่าทั้งด้านเนื้อหาและด้านวรรณศิลป์เพราะแต่ละสำนวนเกิดจากความเชื่อและความศรัทธา.ในพระพุทธศาสนา และเป็นมรดกทางวัฒนธรรมสำคัญของคนไทยในแตะละท้องถิ่นที่ควรอนุรักษ์และสืบทอดต่อไป
